بی شک در هر کشوری مهمترین علمی که پس از آموزش زبان رسمی آن کشور به محصلان تدریس می گردد علم ریاضی است.

ریاضیات، پایه و اساس علوم مهندسی می باشد که امروزه نقش آن غیرقابل انکار است.

اما سوالی که ما می خواهیم بطور بسیار ساده و به دور از تکلف  به آن بپردازیم این است که چرا در کشور ما ریاضیات جایگاه خود را در بین دانش آموزان و دانشجویان پیدا نکرده است؟

به عبارت بهتر چرا اکثر دانش آموزان و دانشجویان از درس ریاضی گریزانند؟

علت ضعف ایشان در دروس ریاضی چیست؟

سعی خواهیم کرد که در طول زمان، به مرور و در حد توان برای این سوالات پاسخ های واقعی پیدا نماییم.

قبل از ورود به بحث توجه فرمایید که هرگاه از لغت ریاضی برای  دانش آموزان استفاده کردیم منظورمان ریاضیات دبستان تا  دبیرستان شامل ریاضی ، هندسه ، جبرخطی ، هندسه تحلیلی ، ریاضیات گسسته ، حسابان ، حساب دیفرانسیل و انتگرال می باشد و در مورد دانشجویان منظور همان ریاضیات عمومی ( شامل ریاضی عمومی 1 و ریاضی عمومی 2 ،  معادلات دیفرانسیل و ریاضی مهندسی ) است.    

ابتدا ببینیم هدف از آموزش ریاضی چیست؟ اگر این اهداف مشخص گردند راه برای ادامه کار هموارتر خواهد گشت.

بدون تردید مهمترین هدف از تدریس ریاضی برای دانش آموزان، پرورش توانایی تفکر و آموزش برخورد منطقی با پدیده های پیرامون می باشد.

از دیگر اهداف آموزش ریاضی آماده کردن ذهن افراد جهت استفاده از ریاضیات در سایر علوم و همچنین در زندگی است.

توجه به این نکته لازم به نظر می رسد که در هیچ کشور پیشرفته ای در کتب  ریاضیات مدرسه ،  ریاضی را برای ریاضی  تدریس نمی کنند. بدین معنا که ریاضی خود، هدف نیست بلکه وسیله است برای رسیدن به اهداف بزرگتر، چیزی که متاسفانه  در کشور ما کمتر به آن توجهی شده است.

البته مشکلات افراد در دروس ریاضی به کشور ما محدود نمی شود و اکثر کشورها با این مشکل دست به گریبانند ولی موضوع بحث ما مشکلاتی است که در کشور ایران در پیش پای تعلیم و تعلم ریاضی وجود دارد.

مشکلات ریاضی را در یک نگاه کلی می توان به چهار دسته اصلی تقسیم بندی نمود
مشکلات مربوط به برنامه ریزان و مولفان کتب ریاضی .
مشکلات مربوط به معلمان و اساتید ریاضی .
مشکلات مربوط به دانش آموزان و دانشجویان.
مشکلات مربوط به اجتماع و خانواده ها.

در این مقاله سعی می کنیم اولین مشکل را مورد بررسی قرار دهیم و بررسی مابقی موارد را به مقالات بعدی موکول می کنیم.

مطلبی که غیر قابل چشم پوشی است این است که کتب ریاضی در کشور ما متناسب با مخاطبان و اهداف آموزش ریاضی طراحی نشده اند و نیاز به اصلاحات اساسی ، منطقی و کارشناسانه دارند.

انجمن ملی معلمان ریاضی ( NCTM ) هدف هایی را برای انجام اصلاحات و تغییر در آموزش ریاضی تعریف کرده است.

 طبق اهداف بیان شده، اصلاحات باید به گونه ای باشند تا  مخاطبان ریاضی 
بیاموزند به دانش ریاضی ارج بنهند.
نسبت به قابلیت های خود در انجام کار ریاضی مطمئن شوند.
بتوانند مسائل ریاضی را حل کنند.
تبادل نظر و گفتمان درباره ریاضیات را یاد بگیرند.

 اما معضلی که متاسفانه دانش آموزان و دانشجویان ما با آن مواجهند اینست که ایشان آموزش دیده اند فقط فرمولهای ریاضی را یاد بگیرند تا بتوانند مسائل ریاضی را حل کنند.

به جز این هدف که بصورت ناقص و بسیار ضعیف در کشور ما محقق شده است مابقی اهداف، بدون کمترین توجهی به حال خود رها شده اند.

اگر بپذیریم که ریاضیات هدف نیست و حداقل بخشی از اهداف آن آماده کردن افراد برای دوره های بعد، استفاده کاربردی آن و پرورش فکر افراد است متوجه خواهیم شد که مولفان کتب درسی چندان به این اهداف  پایبند نیستند و بطور سلیقه ای به تالیف کتب ریاضی می پردازند.

جهت ملموس شدن موضوع  توجه شما را به کتب ریاضی رشته علوم تجربی دوره دبیرستان و پیش دانشگاهی جلب می کنم.

به عنوان مثال سرفصل مطالب ریاضیات 3 به صورت زیر است:
فصل اول بازه و تابع
فصل دوم حد و پیوستگی
فصل سوم مشتق
فصل چهارم کاربرد مشتق

نکته قابل تامل، توجه به کاربردهای این مطالب برای آینده این دسته از دانش آموزان است.

کاربرد حد و پیوستگی در پزشکی چیست؟

کابرد مشتق در داروسازی کدام است؟

کاربرد تابع در منابع طبیعی و کشاورزی چیست؟

این صحبت بدان معنا نیست که ریاضی در هیچ یک از این زمینه ها کاربرد ندارد، برعکس، نقش ریاضی در این رشته ها غیر قابل انکار است اما آن ریاضی کجا و این ریاضی کجا؟

مباحثی که این دسته از دانش آموزان نیاز دارند و می تواند در آینده آنها فوق العاده کاربرد داشته باشد ریاضیات گسسته، ترکیبیات، گراف و آمار و احتمال می باشد.

مشکل از این فزون است و وقتی بیشتر آشکار می شود که دانشجویان رشته کشاورزی باید ریاضیاتی را بگذرانند که کمترین کاربردی در رشته آنها ندارد.

یا دانشجویان رشته زیست نیز به همین ترتیب، قربانی بی تدبیری و عدم توجه برنامه ریزان آموزشی می شوند.

عمق مشکلات شورای برنامه ریزی ریاضی از این مقدار بیشتر است و در یک مقاله کوتاه نمی توان تمام ابعاد مساله را آشکار کرد ولی آنچه مهم است تلاش در جهت شناخت و رفع این مشکلات است.

اولین راه حلی که به نظر می رسد ایجاد گروه های متعدد متشکل از دانشمندان، کارشناسان و معلمان ریاضی در جهت تحقیق و تدوین کتب ریاضی است؛ کتبی که حداقل اهداف چهارگانه انجمن ملی معلمان ریاضی را تامین نماید.

اولین و بزرگترین معضلی که کتب و سرفصل های کنونی ایجاد کرده اند ایجاد حس تنفر نسبت به ریاضی در مقاطع مختلف می باشد.

بنابراین مخاطبان از ریاضی می ترسند و تنها راه غلبه بر این ترس را حفظ کردن چیزهایی می دانند که به گمانشان ( و یا در حقیقت) هیچ تاثیر مثبتی در آیندشان ندارد.

مشکل تدوین کتب به ریاضی ختم نمی شود و در سایر رشته ها از جمله تاریخ ، جغرافیا، شیمی و غیره جریان دارد که بررسی آن دسته از مشکلات را به کارشناسان مربوطه واگذار می کنیم.

بررسی سایر مشکلات آموزش ریاضی را به مقاله آتی موکول می نماییم.